کشتار حاجیان در مکه (۱۳۶۶)

کشتار حاجیان در مکه که در روز ۹ مرداد ۱۳۶۶ (۳۱ ژوئیه ۱۹۸۷) روی داد، به کشتار حاجیان عمدتاً ایرانی که به شعارهای سیاسی موسوم به «اعلان برائت از مشرکین» در طول مناسک حج واجب پرداخته‌بودند، اشاره دارد. این رویداد سبب ایجاد تنش در روابط ایران و عربستان سعودی شد. در این واقعه ۲۷۵ تن از حاجیان ایرانی، ۸۵ عربستانی از جمله نیروی پلیس و ۴۵ تن از حاجیان دیگر کشورها کشته و شماری نیز زخمی شدند.

تاریخچه

حجاج ایرانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ هر ساله تظاهراتی موسوم به نام «برائت از مشرکین» هنگام حج و در شهر مکه برگزار می‌کردند. ملک خالد (درگذشت ۴ سال قبل از این واقعه)^[۱] در حقیقت حاجیان ایرانی شعار «الله اکبر، خمینی رهبر» را در این تظاهرات می‌دادند که تشابه واژه «اکبر» با «رهبر» مسئولین عربستانی را به اشتباه انداخته بود.^{[نیازمند منبع]}

تظاهرات

بنای یادبود بر آرامگاه کشته‌شدگان واقعه حج ۱۳۶۶ در بهشت‌زهرا

در روز جمعه ۹ مرداد ۱۳۶۶ (۳۱ ژوئیه ۱۹۸۷ میلادی) پس از آن که حجاج ایرانی در طی تظاهرات برائت از مشرکین، «شعار مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» سر می‌دادند، نیروهای امنیتی عربستان بر آنان آتش گشودند. در این تظاهرات ۴۰۲ نفر کشته (۲۷۵ ایرانی، ۸۵ عربستانی از جمله نیروی پلیس و ۴۵ تن از حاجیان دیگر کشورها) و ۶۴۹ نفر زخمی (۳۰۳ ایرانی، ۱۴۵ عربستانی و ۲۰۱ از دیگر ملل) شدند.^[۲] پس از این واقعه، حکومت عربستان سعودی سفارتخانه خود را در تهران تعطیل و روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد.^[۳]

نظرات و روایات نقل شده از حادثه

حسینعلی منتظری چند ماه بعد از این واقعه در نامه ای به روح‌اللّه خمینی نسبت به عملکرد مسئولان ایرانی در این واقعه اعتراض کرد. وی نوشت:^[۴]

بسیاری از افراد مورد اطمینان كه خود ناظر جریان و در خط مقدم راهپیمایی بوده‌اند می‎گویند همهٔ گناه گردن سعودی‌ها نیست و ممكن بود راهپیمایی آبرومندانه انجام شود و به این‌جا هم منجر نشود، ولی در اثر تندی بچه‌ها و بی برنامگی اجمالاً هجوم و حمله از طرف بچه‌های نپختهٔ ما شروع شد و سوژه به دست دشمن داد، هر چند دشمن مجهز و مهیا بود و دنبال بهانه می‎گشت تا ما را سركوب كند. دشمن در سال قبل از آن در در ساكهای حجاج با ما عاقلانه برخورد كرد و تا اندازه‌ای اغماض كرد و ما موضوع را رسيدگی نكردیم بلكه مغرور شدیم و در سال بعد چنین مصیبت بزرگی برای عالم اسلام رخ داد.

علیرضا نوری زاده در این باره می‌گوید:^[۵]

در سال ۱۹۸۶، یک سال قبل از این حادثه، مقامات عربستان سعودی در چمدان شماری از حجاج اصفهانی ۱۵۰ کیلوگرم مادهٔ منفجره بسیار قوی پیدا کردند و بعدها مشخص شد که این حجاج از ماجرای مواد منفجره خبری نداشته‌اند و این مواد منفجره از سوی دستگاه حج و زیارت در این وسایل کار گذاشته شده بود.

هاشمی رفسنجانی در خاطرات سال ١٣٦٥ می نویسد:((آقای بشارتی اطلاع داد که عربستان اعلان کرده چند نفر از حجاج ایرانی در ساکهای خود تی ان تی داشته‌اند.))^[۶] در پی این حادثه ۱۱۳ نفر از حجاج ایرانی دستگیر شدند که به جز دو یا سه نفر از آنها باقی آزاد شدند.^[۷] رفسنجانی در خاطرات خود در سال ۱۳۶۶ از گزارش عبدالله نوری یاد می‌کند که در آن ضمن غیر قابل گذشت بودن کار عربستان، به تندروی نیروهای داخلی هم اشاره شده است.^[۸]

دیگر موضوعات

• مرگ بر آمریکا
• صهیونیسم‌ستیزی
• اروپامحوری
• آمریکاستیزی
• جو آلکس موریس
• تصرف سفارت آمریکا
• جنگ سرد اعراب و ایران
• روابط ایران و آمریکا
• بحران گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا